Psychologenpraktijk Cocky Minderhoud

Aangeboren of aangeleerd?

Hoe zou het komen dat ik zo'n bangerik ben? Is dat misschien aangeboren? Ik ben altijd al overal

bang voor geweest. Mijn man zegt dat het door mijn opvoeding komt. Dat mijn ouders mij zo

gemaakt hebben. Het zou best kunnen natuurlijk. Zijn ouders heel anders dan de mijne, veel

nuchterder en zo. En dat is hij dus ook. Maar ik zie overal leeuwen en beren, net als mijn ouders,

mijn moeder vooral. Moet ik dan mijn ouders de schuld geven? Dat wil ik liever niet. Maar ja, het

moet toch ergens vandaan komen?

Het lijken zomaar simpele vragen die Emmy eruit gooit. Natuurlijk wil ze graag "minder bang'' zijn.

Dat is haar hulpvraag. Maar ze wil ook weten. Weten waarom ze is zoals ze is.

Ja, vragen stellen is één ding, ze beantwoorden is een tweede. En laten dit nu net de vragen zijn

waarover wetenschappers al eeuwenlang discussiëren. Is ons gedrag nu aangeboren of

aangeleerd? Is Emmy overal bang voor omdat het in haar genen zit? Of is ze bang omdat haar

moeder haar zo gemaakt heeft? En wat doet het er eigenlijk toe? Maakt het enig verschil als je het

weet? Word je dan minder bang?

Emmy, inmiddels 30 én getrouwd met Mark, vertelt dat ze de oudste is van drie kinderen. Ze heeft

nog twee zussen. De oudste daarvan is net als zij. Bangig. De jongste, een nakomertje van 19, is

totaal anders. Altijd al geweest volgens Emmy. Ze durft gewoon meer.

Aangeboren dus? Het kan. De ene mens heeft inderdaad een angstiger aanleg dan de ander. We

komen niet ter wereld als een blank blaadje papier, zoals bepaalde wetenschappelijke stromingen

beweerden. De ene baby treedt de wereld tegemoet met grote nieuwsgierigheid, de ander kijkt

het allemaal rustig aan. Het ene kind wil alles zelf doen, gaat overal op af, de ander blijft dicht bij

mama en hoeft niet zo nodig alles te proberen. Al bij heel jonge kinderen zie je dit soort

verschillende persoonskenmerken.

Maar daarmee is natuurlijk niet alles gezegd. Want zodra een kind geboren is, begint ook de

beïnvloeding. En in het geval van Emmy is het duidelijk dat ze veel bangmakende boodschappen

heeft binnengekregen.

Pas op, dat is gevaarlijk!

Ga niet zo hoog!

Hou je goed vast, anders val je!

Zou je dat wel doen, misschien is dat wel te zwaar voor je!

Natuurlijk zegt iedere moeder dit soort dingen. Natuurlijk moeten we ons kind beschermen tegen

overmoed en waaghalzerij. Niet mis mee.

Maar, zegt Emmy, mijn moeder vond álles gevaarlijk. En daar baal ik wel van.

In tegenstelling tot haar zusje, was ze ook nog eens een erg braaf meisje, bekent ze een beetje

spijtig. Ik deed wat me gezegd werd, ik ging er echt niet tegenin. Het kwam niet eens in me op. Ik

legde me neer bij de situatie. En dan was alles weer prettig en veilig.

Luisteren naar de bangmakende boodschappen werd beloond. Mama was weer blij, er gebeurde

niets engs, alles was zoals het was. In Emmy's geheugen werd dit netjes opgeslagen.

En zo werd ze een voorzichtig, bangig meisje met een hoofd vol waarschuwingen die gewoon bij

haar bleven toen ze volwassen werd.

Eenmaal deed ze iets heel spannends. Ze was toen 21. Ze ging met een vriendin kamperen in

Frankrijk, gewoon samen op weg. Met een auto en een tentje. Haar ouders vonden het niks, die

huurden altijd een huisje, maar ze had zich over laten halen door haar vriendin en wilde dit wel

eens proberen. Helaas werd de vakantie geen succes. Het autootje gaf er twee keer de brui aan,

wat de vakantievreugde niet echt verhoogde, en op een camping in de Ardèche werden hun

spullen gestolen. Toppunt van narigheid! Het zorgde voor een vervroegd einde van de vakantie.

Haar vriendin had nog willen blijven, maar voor Emmy was de maat vol. Die wilde alleen nog maar

naar huis. En sinds die tijd is ze geen avontuur meer aangegaan.

Haar bangmakende gedachten bleken gewoon gelijk te hebben. Doe geen dingen die onbekend

zijn, dan gaat het goed met je. Ga je buiten de gebaande wegen, dan overkomt je van alles.

Na die gebeurtenissen is Emmy veranderd. Ze werd een echte tobber en voelde zich alleen nog

maar op haar gemak als ze thuis was. Of op andere vertrouwde plekken. Dan weet je wat je hebt.

Voor haar geen onaangename verrassingen meer. En mocht er toch iets mis gaan, dan had je

tenminste niet te maken met Franssprekende automonteurs of politieagenten, maar gewoon met

Nederlanders.

Gek genoeg hielp dat thuisblijven het niet veel. De angst lag altijd op de loer. Ook als ze niets

gevaarlijks of spannends deed.

Nu ze getrouwd is met Mark, komt daar nog wat anders bij. Deze zomer zijn ze thuisgebleven,

omdat ze nog zoveel aan hun huis moesten doen. Maar in de toekomst wil Mark er graag eens

opuit. Als ze daar maar over denkt, krijgt ze het al benauwd. Dat zal ze nooit durven.

En daarom zoekt ze nu hulp. Ze wil minder bang worden. Maar kan dat wel? Want als het nu

gewoon aangeboren is, kun je er dan wel iets tegen beginnen? Vandaar haar vragen naar de

oorzaak van haar angst. Die waren helemaal niet zo dom.

Een stukje aanleg kan er zeker zijn. Emmy lijkt niet echt het avontuurlijke type en ze gaf aan dat het

niet eens in haar op kwam om tegen haar moeders waarschuwingen in te gaan. Haar zusje deed

dat wel, die zocht de grenzen op.

Maar er is natuurlijk ook veel aangeleerd. Emmy heeft een hoofd vol waarschuwingen, veel meer

dan de meeste mensen en gekoppeld aan veel meer situaties. Vervolgens heeft ze ook nog eens

een slechte ervaring opgedaan met die vakantie in Frankrijk. Daarmee heeft de Bangmaker in haar

getriomfeerd. En vervolgens de regie gepakt in haar leven.

Is hier nu niks aan te doen? Natuurlijk wel. We gaan aan de slag met die Bangmaker, die veel te

groot geworden is, zodat de echte Emmy weer tevoorschijn kan komen.